Według Międzynarodowej Fundacji Diabetologicznej liczba osób cierpiących na całym świecie z powodu cukrzycy stanowi już prawie 10% populacji. Schorzenie to określa się pierwszą niezakaźną epidemią w dziejach ludzkości. W Polsce cukrzyca trapi już ponad 3 mln osób, z czego nieświadomych swojej przypadłości pozostaje około miliona z nich. Niestety szybkie diagnozowanie tej choroby to zagadnienie, które ciągle stanowi spory problem. Bardzo często pierwsze rozpoznanie cukrzycy ma miejsce dopiero w momencie kiedy obecne są już powikłania. W związku z tym tak ważne jest, aby zdawać sobie sprawę z potencjalnych czynników ryzyka. Wczesna diagnostyka może zagwarantować odpowiednią kontrolę cukrzycy oraz pozwala zapobiec jej powikłaniom.
Cukrzyca nie jedno ma imię
Trzy główne rodzaje cukrzycy to cukrzyca typu 1, typu 2, a także cukrzyca ciążowa. Choroba może rozwinąć się w każdym wieku, zarówno u najmłodszych jak i ludzi dorosłych, bez względu na płeć.
Typ 1, określany bardzo często mianem cukrzycy insulinozależnej lub młodzieńczej, dotyczy przede wszystkim dzieci, młodzieży, a także osób do 30 roku życia. Mechanizm jej występowania związany jest z niedostateczną produkcją insuliny lub całkowitym brakiem jej wytwarzania, na skutek uszkodzenia komórek trzustki odpowiedzialnych za ten proces. Do ich zniszczenia dochodzi w wyniku działania tzw. autoprzeciwciał, których powstawanie w organizmie nie zostało do tej pory wyjaśnione. Cukrzyca typu 1 bezwzględnie wymaga leczenia poprzez podawanie iniekcji z insuliny.
Cukrzyca typu 2 tzw. cukrzyca wieku dorosłego lub insulinoniezależna może dotykać osoby w każdym momencie ich życia, jednak znacznie częściej odnotowywana jest w przypadku ludzi po 30-stce, otyłych lub z nadwagą. Stanowi ona niemal 90% procent wszystkich zachorowań. Objawy cukrzycy typu 2 związane są z występowaniem podwyższonego ponad normę poziomu glukozy we krwi, czyli hiperglikemii spowodowanej opornością na insulinę. Leczenie może być różne i uwarunkowane jest głównie stadium, w którym choroba została rozpoznana. W początkowej fazie choroby wystarczająca może okazać się zmiana trybu życia, a przede wszystkim nawyków żywieniowych i redukcja masy ciała. Jeśli mamy do czynienia z bardziej zaawansowanym stadium choroby konieczne są leki. Zwykle są to preparaty podawane doustnie jak np. pochodne sulfonylomocznika, inhibitory alfa-glukozydazy czy, szczególnie często stosowana, metformina, zalecana zwłaszcza w przypadku osób otyłych. Niekiedy niezbędne okazują się także iniekcje z insuliny.
Występowanie cukrzycy ciążowej związane jest najprawdopodobniej ze zmianami hormonalnymi zachodzącymi w organizmie kobiety. Powodują one m.in. zmniejszone wchłanianie glukozy przez komórki, przy jednoczesnej, niedostatecznej produkcji insuliny, co bezpośrednio rzutuje na podwyższony poziom cukru we krwi. Zwykle wystarczająca okazuje się tutaj odpowiednia dieta, a tylko w niektórych przypadkach niezbędne jest podawanie insuliny. Cukrzyca ciążowa zazwyczaj mija po urodzeniu dziecka.
Objawy cukrzycy
Wśród najczęstszych objawów choroby wymienia się:
- przewlekłe zmęczenie i senność,
- ciągłe odczuwanie pragnienia i głodu,
- utratę masy ciała, nudności,
- zaburzenia widzenia,
- suchość skóry,
- mrowienie i drętwienie kończyn,
- nieprzyjemny zapach z ust przypominający woń acetonu (może świadczyć o wystąpieniu kwasicy ketonowej stanowiącej bezpośrednie zagrożenie dla życia, wymaga natychmiastowej hospitalizacji),
- obecność glukozy i ciał ketonowych w moczu.
Niebezpieczne powikłania
Utrzymujący się przez dłuższy czas stan hiperglikemii prowadzi do występowania przewlekłych powikłań. Większość z nich wynika z uszkodzeń w obrębie naczyń krwionośnych małych -mikroangiopatia lub dużych -makroangiopatia. Do tych pierwszych zaliczają się m.in. nefropatie związane z uszkodzeniami kłębuszków nerkowych oraz retinopatie oznaczające uszkodzenia w obrębie siatkówki oka oraz neuropatie czyli uszkodzenia nerwów. W przypadku tych ostatnich najczęściej spotykaną jest polineuropatia obwodowa z typowymi objawami pieczenia dłoni i stóp, a także z często występującym zjawiskiem tzw. stopy cukrzycowej. Powikłania związane z uszkodzeniem dużych naczyń krwionośnych mogą nieść za sobą m.in. miażdżycę, chorobę wieńcową, a także udar mózgu czy niedowłady kończyn. Poważne zagrożenie może stanowić również stan hipoglikemii, czyli nadmiernego spadku poziomu cukru we krwi, do którego najczęściej dochodzi w wyniku źle prowadzonej terapii cukrzycy.
Kto powinien się badać w kierunku cukrzycy?
Zasadniczo wszyscy powinni raz na jakiś czas poddawać się badaniom w kierunku cukrzycy, ponieważ choroba ta atakuje po cichu, nie dając początkowo żadnych objawów. Czynnikami predysponującymi do zwiększonego ryzyka zachorowania na cukrzycę są niezdrowy, mało aktywny tryb życia, wystąpienie cukrzycy w ciąży oraz cukrzyca stwierdzona w wywiadzie rodzinnym. Ponadto szczególną grupę stanowią osoby otyłe oraz cierpiące na inne schorzenia, takie jak: nadciśnienie tętnicze, choroby układu krążenia, miażdżyca i podwyższony poziom cholesterolu. Wszyscy wymienieni powinni obowiązkowo przeprowadzać coroczne badania diagnostyczne pod kątem wczesnego rozpoznania cukrzycy. Najlepiej aby były one kompleksowe i obejmowały zarówno badania podstawowe, takie jak ogólna analiza moczu, morfologia, oznaczenie poziomu glukozy we krwi, jak i badania bardziej szczegółowe, w tym test obciążenia glukozą. Wiele placówek, wychodząc naprzeciw potrzebom pacjentów, oferuje tego typu badania w formie specjalistycznych pakietów, co znacząco pozwala obniżyć koszty ich przeprowadzenia jak i czas na nie poświęcany. Dużym udogodnieniem dla pacjenta jest możliwość zakupu badań za pośrednictwem sklepu online oraz umawianie się na wizytę za pomocą Internetu. Badaniom takim, poza osobami z wymienionych grup ryzyka, powinny poddać się również ci, u których występują klasyczne objawy cukrzycy: nadmierne pragnienie i łaknienie, częstomocz, zaburzenia widzenia, drętwienie kończyn, suchość skóry, ciągłe zmęczenie i senność, utrata masy ciała.
Jak żyć z cukrzycą?
Niewątpliwie u większości pacjentów diagnoza lekarska potwierdzająca cukrzycę budzi przerażenie. Jest to bowiem choroba przewlekła i nieuleczalna. Mimo to, dobrze kontrolowana cukrzyca nie stanowi zagrożenia dla życia i nie musi zakłócać normalnego funkcjonowania przez długie lata. Oprócz regularnych kontroli poziomu cukru we krwi oraz przyjmowania odpowiednich leków, duże znaczenie ma zmiana nawyków żywieniowych, redukcja masy ciała i zwiększenie aktywności fizycznej. Dieta cukrzyka ustalona przez lekarza lub dietetyka wymaga dużej samodyscypliny, jednak nie musi być monotonna. Jej naczelną zasadą jest przyjmowanie pokarmów, które nie będą podnosiły poziomu cukru we krwi ponad ustalone normy.
